تغذیه تکمیلی را از چه زمانی باید آغاز کنیم؟

تغذيه تكميلي به فرآيندی گفته مي شود كه شروع آن از هنگامي است كه ديگر شيرمادر به تنهايي براي تامين نيازهاي تغذيه‌اي شيرخوار كافي نيست و بنابراين بايد همراه با تداوم تغذيه با شيرمادر، غذاها و مايعات ديگر به شيرخوار داده شود. دامنه گروه سني مورد هدف براي تغذيه تكميلي بطور كلي 24-6 ماهگي است اما تغذيه با شيرمادر تا 2 سالگي يا بيشتر بايد ادامه يابد. شيرخواران را در 6 ماه اول بطور انحصاري با شير مادر تغذيه كنيد و غذاهاي كمكي را از پايان 6 ماهگي(180 روزگي) همراه با تداوم تغذيه با شير مادر شروع نمائيد.
به تغذيه مكرر و برحسب تقاضاي شيرخوار با شير مادر تا 2 سالگي يا بيشتر ادامه دهيد. اگر كودكان از خوردن بسياري از غذاها امتناع مي‌كنند، غذاهايي با تركيبات مختلف، طعم‌ها و قوام مختلف و روش‌هاي متفاوت را براي تشويق آن‌ها تجربه كنيد.
 
غذاهاي كمكي را از پايان 6 ماهگي با مقادير كم شروع كنيد و همزمان با رشد كودك، مقدار غذا را افزايش دهيد و تغذيه او با شير مادر را بطور مكرر ادامه دهيد. همانطور كه كودك بزرگتر مي شود، مطابق با نيازها و توانايي‌هاي او قوام و تنوع غذاهاي كمكي را افزايش دهيد. شيرخواران در شروع تغذيه تكميلي مي‌توانند غذاهاي پوره شده، نرم شده و نيمه جامد را بخورند. تا 8 ماهگي اكثر شيرخواران خودشان به تنهايي قادر به خوردن غذاهاي تكه شده(finger foods) با دست هستند. تا 12 ماهگي اكثر كودكان مي‌توانند غذاهايي مشابه ساير افراد خانواده بخورند از غذاهايي كه خطر ايجاد خفگي دارند بپرهيزيد(مثل دانه كامل يا تكه شده ‌ی مغزها، دانه كامل انگور، هويج خام ....)

 بعد از دو سالگی با آهسته شدن رشد، اشتهاي کودك هم کاهش می‌یابد. بنابراین با توجه به روند رشد کودك تقاضا براي دریافت غذا نیزتغییر می‌کند. هر چند میزان دریافت انرژي از یک غذا تا غذاي دیگر متفاوت است اما کل غذاي دریافتی روزانه کودك ثابت است.
در برنامه غذایی کودك باید از 5 گروه غذایی اصلی یعنی گروه نان و غلات، میوه‌ها، سبزي‌ها، شیر و لبنیات و گروه گوشت و جایگزین‌هاي آن استفاده شود.
کودك باید در زمان خوردن در وضعیت راحتی قرار گیرد و غذا نزدیک او باشد تا کودك بتواند به راحتی بدون این که تحت فشار قرار گیرد، غذا بخورد.
- بشقاب و لوازم غذا خوردن باید از جنس نشکن باشد. زیرا در صورت شکستن ظرف کودك ممکن است احساس یاس کند یا والدین عصبانی شوند.
- رنگ مواد غذایی در اشتهاي کودك و علاقه او به غذا تاثیر می گذارد. خوردن غذاهایی با رنگ هاي سبز، نارنجی و زرد براي او جالب است. به عنوان مثال می توان از سبزي‌هاي برگ سبز و یا هویج و گوجه فرنگی استفاده کرد.
- بجاي آب میوه صنعتی از آب میوه طبیعی استفاده کنید زیرا به آب میوه صنعتی مواد قندي، رنگ و ماده معطر اضافه شده است.
- غذا خوردن در یک ساعت معین سبب تحریک اشتهاي کودك می‌شود.
- خستگی کودك مهمترین عامل از بین بردن اشهاي اوست. بهتر است بعد از استراحت به کودك غذا داده شود.
- دادن وقت کافی به کودك براي صرف غذا بسیار مهم است بهتر است از شتاب و عجله در هنگام غذا خوردن پرهیز کرد.
- دادن غذاي یکنواخت و تکراري سبب بیزاري کودك می‌شود. حتی اگر غذاي مورد علاقه کودك، پشت سرهم به او داده شود، کودك از خوردن آن خودداري می‌کند.
- باید کودك را با انواع غذاهاي مختلف آشنا کرد. بهتر است غذاي جدید را ابتدا یک فرد بزرگتر خانواده بخورد تا الگویی براي کودك باشد.
- بی‌تحرکی، خواب ناکافی و بیماري کودك موجب بی‌اشتهایی و غذا نخوردن کودك می‌شود.
- در هنگام تهيه و تدارك غذا بهداشت را رعايت كنيد. ازجمله:
• شستن دست‌هاي كودك و مراقبت كننده از او قبل از تهيه و خوردن غذا
• ذخيره كردن غذاها بطور سالم و صرف غذاها بلافاصله پس از تهيه
• استفاده از ظروف تميز براي تهيه و تدارك غذا
• استفاده از فنجان‌ها و كاسه‌هاي تميز براي غذا دادن به كودك
• پرهيز از استفاده از بطري كه تميز كردن آن مشكل است.

برای داشتن یک رژیم غذایی سالم بهتر است به نکات گفته شده در زیر توجه نمایید:

1- مصرف متعادل نمک (6 گرم نمک یا 2400 میلی گرم سدیم)، حذف نمک از سر سفره
2- روزانه 30-25 گرم فیبر مصرف شود. فیبر در سبزی‌ها، میوه‌‌ها، نان‌‌های سبوس‌دار، حبوبات، لوبیاها و... می‌باشد.
3-به جای غلات تصفیه شده از دانه‌های کامل استفاده کنید.
4- حداقل دوبار در هفته ماهی بخورید.
5- استفاده از اطلاعات مربوط به برچسب مواد غذایی
6- گنجاندن کربوهیدرات‌های مناسب وسالم شامل میوه‌های تازه و سبزیجات، حبوبات و غلات کامل، از 7 تا 10 واحد در روز.
7- استفاده از غذاهایی که شاخص گلیسمی پایین دارند.
8- استفاده از چربی‌های سالم مانند مغز دانه‌ها
9- محدود کردن مصرف چربی‌های اشباع مانند کره و چربی‌های ترانس
10- دریافت پروتئین ترجیحا از غذاهایی با چربی اشباع پایین مانند ماهی، سفیده تخم مرغ و حبوبات 
11- محدود کردن یا پرهیز از گوشت‌های فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس
12- به طور معمول نیازی به مصرف مکمل‌ها نیست.
13- روزانه حداقل 8 تا 10 لیوان آب بنوشید.
14- مصرف میان وعده‌ها الزامی است.
15- استفاده از لبنیات کم چرب به میزان کافی
16- غذاها را کاملا بجوید چون سبب پیشگیری از مصرف زیاد مواد غذایی می‌گردد.